BACK | Haukur Óskarsson

Het werk van Haukur Óskarsson valt officieel onder fotografie maar die definitie doet het werk eigenlijk tekort. Fotografie heeft de afslag genomen naar digitalisering en steeds hogere elektronische gevoeligheid. Almaar dieper de technische beeldjungle in op jacht naar de hyperwerkelijkste werkelijkheid. In de ogen van IJslander Haukur Óskarsson is het ouderwetse proces van lichtgevoelig materiaal, echt spul dus, nog maar nét begonnen. Voorbije fototechnieken, door de vooruitgang verdrongen, zijn in feite nog grotendeels onontgonnen terrein.

(zie bijvoorbeeld: http://www.warrencariou.com/petrography/)

Haukur Óskarsson is niet geïnteresseerd in het nostalgische aspect van oude technieken en afdrukmethoden. Hij gebruikt en onderzoekt dat wel maar belangrijker is het vinden van beelden met een zelfstandig bestaan. Hij doet dit met technieken waarbij toeval nadrukkelijk gewenst is. De rol van de kunstenaar wordt hierdoor kleiner en bescheidener en dat bevalt hem. Hij werkt hard en er mislukt veel, maar alles dienstbaar aan het eindproduct. Hij zoekt naar iets waar het kunstenaarsego uit vertrokken is en de oergeest, ‘het diepere zijn’ van het gefotografeerde tevoorschijn komt.

Serenity, 2010, 60 x 60 cm, vintage silver barite, sold.

Sinds de uitvinding van de fotografie zijn er bibliotheken volgeschreven over de verhouding van fotografie met de werkelijkheid. Naarmate de technische verfijning van de fotografie toeneemt lijkt de grip op de werkelijkheid groter te worden. De effecten van hedendaagse fotografie verbluffen de toeschouwer wel maar versterken vaak gevoelens van onwerkelijkheid en vervreemding. In hoeverre is het nog onze eigen wereld die we zien?

Down to earth, 2007, 80 x 80 cm, vintage silver barite, € 5.100,-

De foto’s van Haukur Óskarsson onderscheiden zich van deze moderne fotografie. Ze brengen geen vervreemding maar juist herkenning. Hoe onbestemd, raadselachtig, vaag en onduidelijk de foto’s ook zijn, hoe onscherp, beschadigd, gescheurd en gevlekt de voorstelling zich ook voordoet, zijn beelden zijn ráák. Niet om wat je ziet maar om wat je daarbij voelt.

Hij gebruikt tijd en licht op zo’n manier dat er een autonome en intuïtieve metafysica ontstaat. Niet het esthetische (dat er wel degelijk is) staat voorop maar de onderliggende aard der dingen. Begrippen als vergankelijkheid, eeuwigheid en de kringloop van het leven subtiel zichtbaar gemaakt op vintage fotopapier.

Zelf zal Óskarsson zulke uitspraken niet doen omdat hij praten over kunst eigenlijk maar niks vind. Extreem eigenzinnig, wars van bemoeienis en nauwelijks aangeraakt door het circus van de moderne kunst is hij solitair aan het werk. Hij zoekt en hij experimenteert, stopt pas als het goed is. Hij doet alleen wat moet van hemzelf, voor zijn eigen leven en ontwikkeling en dat van zijn directe naasten.

Body Work, 2014, 40 x 40 cm, vintage silver gloss barite, € 2.550,-

Body Work, 2014, 40 x 40 cm, vintage barite, € 2.550,-

Zijn Body Works, altijd vrouwelijk naakt, soms haast abstract, zijn eerder choreografisch van aard, of als een beeldhouwwerk, dan erotische fotografie. Ze gaan over lichaam maar proberen nergens te behagen, niet te imponeren, niet op te winden. Ze gaan over huid, over vorm en kracht, over tederheid en kwetsbaarheid.

Body Work, 2009, 70 x 105 cm, vintage silver gloss barite, € 2.800,-

Er bestaan talrijke anekdotes van zogenaamd primitieve volkeren die niet wilden dat iemand een foto van hen maakte omdat ze (nadat ze een keer foto’s hadden gezien) vreesden hun ‘ziel’ te verliezen. Dat is nu precies wat Haukur Óskarsson voor elkaar krijgt: Hij fotografeert niet de werkelijkheid maar vangt de oerziel van het onderwerp. De foto’s van Haukur Óskarsson lijken opgediept uit ons collectief geheugen. Hij graaft het op, laat het ons zien en je herkent het onmiddelijk: een persoonlijke en intieme verhouding tot het gefotografeerde.

Wanneer hij ons Groningse en Friese landschap fotografeert met de zogenaamde pinhole-techniek gebruikt hij soms sluitertijden van wel 6 uur. Wanneer het waait schudt zijn camera obscura (een oude caravan) in de wind. De kans dat zijn landschap zelf beweegt (bomen, wolken, riet, water) is al even groot. Dat maakt de foto al direct vaag en geheimzinnig. Het ontwikkelproces waarbij hij de foto van negatief weer positief maakt is aan soortgelijke (en soms extreme) toevalligheden onderhevig. Temperaturen van omgeving en de verscheidenheid aan chemicaliën reageren op elkaar en op het barietpapier. Er is geen tweede kans, het opnamemateriaal is ook het eindmateriaal. Iedere foto is uniek. Deze foto’s zijn dus geen afdrukken maar stuk voor stuk originelen! Daardoor is zijn fotografie eerder een schilderen of tekenen met lichtgevoelig materiaal.

Man Made, 2007, 120 x 120 cm, vintage silver barite, € 7.650,-

De keuze van zijn stillevens komt tot stand op een haast absurd eenvoudige manier. Hij loopt van zijn atelier naar buiten en knipt een onooglijk takje met wat besjes van de eerste de beste struik. Kijk, daar ligt een half verrot en ingedroogd appeltje. Meenemen. Op tafel. Gefotografeerd met een zeer extreme lens en daarna weer dat urenlange alchimistische proces van de ‘direct positive’ in de donkere kamer, die zware en puur fysieke arbeid om van een negatief weer een positief te maken. Dat appeltje van niks, nu bijna een meter in het vierkant, lijkt hier opeens een 17e eeuws vanitas schilderij, een anachronistische weerslag van alle fruitschilderijen door de eeuwen heen.

Serenity, 2007, 65 x 65 cm, vintage silver barite, € 4.150,-

Liefde voor natuur is vanzelfsprekend bij Óskarsson. Opgegroeid aan de ruige kust van het vulkanische en mythische IJsland ligt het aardse in hem verankerd. Soms lijkt het of Óskarsson met zijn foto’s van bloemen en planten op de documentaire tour is, zoals de onvolprezen Karl Blosfeld. Maar dan hangt hij zijn plantenfoto’s als installatie hoog in zo’n Gereformeerde Groningse kleikerk. De monumentale wuftheid van een witte lelie transformeert daar tot een morele en existentiële vraag: wordt hier wel geleefd!?

Down to earth, 2007, 120 x 120cm, vintage silver barite, sold

Down to earth, 2007, 127 x 127 cm, vintage silver barite, sold

Zelfverklaarde invloeden op zijn werk zijn de kunstenaars Man Ray, Gerhard Richter, Sally Mann, Mike and Doug Starn, Gábor Ösz, Hiroshi Sugimoto. Opvallend aan dit rijtje is dat al deze kunstenaars uitgebreid experimenteren, hun technieken tot in de puntjes beheersen, het toeval zeer ruimhartig toelaten in hun werk, per definitie niet op zoek zijn naar schoonheid maar naar de diepere onderliggende krachten in het leven. Het werk van deze kunstenaars, en dat geldt ook voor Óskarsson, heeft beslist een romantische en esthetische component, maar op een pure en vanzelfsprekende manier, ongezocht.

http://www.haukur.eu

Body Work, 2014, 74 x 84 cm, vintage silver barite, sold

Out of Nothing, 2011, 80 x 84 cm, vintage silver barite, € 5.250,-